Pax Americana

Starożytne Pax Romana określało względny spokój po wojnach domowych kończących republikę, a zaczynający jej schyłek w III wieku naszej ery. Prowincje, które zostały podbite przez Rzym, przez wiele lat nie doświadczały wojny (Hiszpania przez ponad 200 lat !). Oczywiście, to że nie było wojny, nie znaczyło że cesarstwo wojen nie prowadziło. Podboje ciągle były motorem napędzającym dostawy nowych niewolników i zdobytych bogactw. Miały również inne zadanie... trzymały swoich obywateli w poczuciu tworzenia imperium i bycia cząstką czegoś wielkiego, niezwyciężonego.

Charakterystyczne jest dojście do stanu określanego, jako Pax Romana w okresie republiki. Były to podboje kierowane strachem przed byciem podbitym. Ten strach utrzymywał Rzymian w poczuciu głębokiego oddania dla swojej ojczyzny dzięki czemu mobilizacja armii obywatelskiej nie nastręczała problemów. Dość ciekawe są rozmowy senatorów po ostatecznym podbiciu i zniszczeniu Kartaginy. Lud się cieszył, jednak senatorowie się martwili, gdyż potrzebny był im kolejny wróg do trzymania obywateli imperium w ryzach. W ryzach poczucia strachu przed wspólnym zagrożeniem. Senat wiedział, że rządzą ci, co umieją zapanować nad duszą tłumu i skierować jego umysły, czy raczej uwagę na jeden wspólny cel. Po obaleniu republiki i założeniu cesarstwa prze Oktawiana, ukuto termin Pax Romana. Strach zastąpił glorię zwycięstw. Kolejni cesarze znowu rządzili, z tym że skupili uwagę tłumu nie na zagrożeniu, ale na euforii z kolejnych triumfów. Co ciekawe nawet stłumienie wewnętrznych buntów, jakim niewątpliwe była wojna żydowska potrafiła być uznana jako sukces imperium. Z czasem coraz większą rolę odgrywała rozrywka dostarczana przez masowo budowane kolosea i hipodromy w rzymskich miastach. Uwaga ludu, zamiast skupiona, stała się coraz bardziej rozpraszana. Pax Romana trwał, lecz następował powolny rozkład cesarstwa. Rozorst władzy, korupcja, psucie pieniądza (skąd my to znamy), szerzenie terroru we własnych prowincjach.  Wielu historyków zwraca uwagę, że ludność z otwartymi ramionami witała hordy barbarzyńców, gdyż ucisk Rzymu i zacieśniany totalitaryzm stawał się dla nich nie do zniesienia.   Polecam cykl 36 filmów BBC o kluczowych momentach cesarstwa.

Dzisiejszy historycy bawią się w porównanie Pax Romana z obecnym Pax Americana. Według wielu, jesteśmy jeszcze daleko od rozkładu tego porządku światowego, biorąc za wzór rozpad Rzymu. Nawet poziom natężenia obecnej rozrywki jest daleko za tym, jaki był utrzymywany w późnym cesarstwie.

Obecne Pax Americana uważa się za rozpoczęte po wygraniu II wojny światowej. Przez następne 40 lat, dwa imperia (USA i ZSRR) szachowały się strachem. Imperia prowadziły miedzy sobą wojny czy to w Korei, Wietnamie, na Bliskim Wschodzie (Izrael) i na końcu w Afganistanie. W Afganistanie USA niewątpliwie odrobiło lekcję daną im w Wietnamie i odwróciło taktykę. Lepiej dozbroić fanatycznego wroga swojego wroga, niż samemu się angażować w krwawe jatki. Ostatecznie ZSRR zbankrutowało i upadło. Jako państwo w pełni totalitarne nie wytrzymało konkurencji z wolną przedsiębiorczością zachodu. Rozpoczęcie kolejnej fali wyścigu zbrojeń przez Reagana, oraz nacisku na OPEC na zmniejszenie ceny ropy (co miało ogromny wpływ na utrzymujące się z eksportu ropy ZSRR) miało swoje reperkusje. Zadłużono kraj i na zawsze wplątało USA w konflikty na bliskim wschodzie. Już nie tylko ochrona Izreala, ale również ochrona rodziny Saudyjskiej wpisała się w politykę zagraniczną USA. Dodatkowo coraz bardziej stawało się jasne, że dostawy ropy z bliskiego wschodu stają się kluczową sprawą bezpieczeństwa energetycznego USA. To jeszcze bardziej ukorzeniło obecność USA na bliskim wschodzie. 11 września 2001 nie pozostawił wątpliwości co do możliwości kontrolowania długu. Nastała nowa dekada wojen, a podczas wojen trudno o spłatę czegokolwiek. W tej polityce znalazła się Polska, jaki i szereg innych krajów objętych Pax Americana. Trudno dziś na chłodno wykazać, dlaczego i po co walczyliśmy i walczymy w Iraku i Afganistanie, jeżeli nie o utrzymanie status quo. Trudno zresztą nie doceniać tego status quo. Świadomość, że pływające amerykańskie lotniskowce i instalacje rakietowe skutecznie odstraszają pretendentów do kolejnych globalnych wojen daje nam pewne poczucie bezpieczeństwa. Poczucie, za które musimy płacić, ale też i zyskujemy wiele.

Pax Americana jeszcze będzie trwał. USA ma najsilniejszą armię, kontroluje przestrzeń kosmiczną. Gospodarka, mimo że w znacznej mierze pozbawiona przemysłu, mocno się trzyma w sektorze zbrojeniowym, farmaceutycznym, internetowym. Piętami achillesowymi są długi, deficyt energii i mniejszości etniczne.  Czy imperium sobie z tym poradzi? Ja w każdym razie trzymam za nich kciuki :)

O geopolityce można sobie gdybać, tak samo jak gdybają dziś naukowcy na temat historii. Do dziś nie ma konsensu na temat przyczyn i skutków kluczowych wydarzeń z przeszłości. To zabawa i tak też należy traktować niniejszy wpis. Na zakończenie sondy:

[poll id="4"]

[poll id="5"]