Umowa na dostawy rosyjskiego gazu - wpis gościnny

Wkroczenie Komisji Europejskiej do negocjacji w ramach niemal sfinalizowanej już transakcji na zakup dodatkowej ilości gazu z Rosji może przekreślić roczne przygotowania do podpisania aneksu do umowy międzyrządowej z 1993 roku.
Warto przypomnieć sobie podłoże obecnego zamieszania związanego z potencjalnym brakiem gazu. W efekcie rosyjsko-ukraińskiego sporu gazowego z początku 2009 roku na 17 dni wstrzymany został eksport surowca z Rosji na Zachód. Porozumienie kończące konflikt zakładało wyeliminowanie z handlu gazem spółki RosUkrEnergo będącej własnością Gazpromu oraz ukraińskich oligarchów. Spółka ta, na podstawie kontraktu obowiązującego od 1 stycznia 2007 roku, dostarczała Polsce ok. 2,4 mld m sześc. gazu rocznie. Wraz z opuszczeniem rynku pozostawiła po sobie niezrealizowane kontrakty. Sytuację Polski w 2009 roku uratował mniejszy popyt wynikający z następstw kryzysu finansowego oraz dodatkowa, krótkoterminowa umowa z Gazpromem na dostarczenie 1,025 mld m sześc. surowca. Wówczas rozpoczęły się również negocjacje nad zmianą obowiązującej umowy długoterminowej, które trwają po dzień dzisiejszy.

Kilka miesięcy temu do rozmów polsko-rosyjskich włączyła się również Komisja Europejska walcząca o liberalizację rynku energii w Unii. Początkowo jej uwagi traktowane były z przymrużeniem oka. Uznawano je bardziej jako wymuszony odzew na apele polskich europarlamentarzystów oraz przeciwników podpisania umowy ostrzegających przed łamaniem zasad wolnego rynku.
Według przeciwników, umowa gazowa z Rosją wydaje się być niepotrzebna ze względu na oddanie do użytku w czerwcu 2014 roku terminalu do odbioru LNG w Świnoujściu oraz potencjalną eksploatację niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego w Polsce. Wówczas Polska byłaby w stanie zaopatrywać się w surowiec z innych niż rosyjskie źródeł. Kwestią sporną jest też przedłużenie monopolu Gazpromu na tranzyt surowca przez terytorium Polski do 2045 roku przy wykorzystaniu gazociągu jamalskiego.

Komisja z kolei zarzuca Polsce nieprzestrzeganie zasady TPA (Third Party Access), zgodnie z którą właściciele sieci przesyłowych zobowiązani są do udostępnienia ich stronom trzecim. Unia Europejska wymusza również na państwach wprowadzenie rozdziału firm dostarczających surowiec od przedsiębiorstw zarządzających gazociągami (tzw. unbundling). W przypadku Polski chodzi tu o sprawowanie funkcji operatora i zarządcy gazociągu jamalskiego należącego do spółki EuRoPol Gaz. Rolę tę miałby przejąć Gaz System, na co Rosjanie nie wyrażają zgody.
Z perspektywy Rosjan, zabieg taki utożsamiać można z częściowym wywłaszczeniem. Utrata faktycznej kontroli nad gazociągiem (należącym do Gazpromu w niemal 50%), którego budowa finansowana była w znacznej mierze przez stronę rosyjską, jest nie do zaakceptowania i przeczy przyjętej strategii przejmowania kontroli nad sieciami przesyłowymi za wschodnią granicą. Brak kontroli nad gazociągiem oznacza dla Rosjan również pozbawienie ich wpływu na opłaty za tranzyt rosyjskiego surowca, które w obecnym kształcie należą do najniższych w Europie. Z drugiej strony, sytuacja ta okazać się może sprawdzianem, na ile państwa UE są zdyscyplinowane w realizacji unijnej polityki energetycznej.

W całej dyskusji dotyczącej działań Komisji pojawia się również wątek niemiecki. Działania komisarza ds. energii Günthera Oettingera zgodne są z polityką największych koncernów gazowych w Niemczech. Dzięki objęciu gazociągu jamalskiego zasadą TPA, dostawy rosyjskiego gazu do Polski mogłyby być realizowane przez niemieckiego pośrednika. Mowa tu zarówno o odkupywaniu części przeznaczonego do Niemiec gazu płynącego gazociągiem Jamał, jak i o dostarczaniu do Polski surowca za pośrednictwem gazociągu Nord Stream. Zasada TPA to największa furtka do liberalizacji rynku, która pozwoliłaby zasobnym w kapitał koncernom wkraczać na rynki nowych państw. Kwestią sporną jest, czy polski rynek gazu jest już gotowy na tego typu otwarcie i jak wielki będzie ono miało wpływ na PGNiG.
Sytuacja Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa kontrolującego obecnie 98% rynku w przypadku liberalizacji może ulec znacznemu pogorszeniu. Należy przypomnieć, że ceny gazu w Polsce ustalane są przez Urząd Regulacji Energetyki na poziomie pomiędzy ceną gazu krajowego a tego pochodzącego z importu. W związku z tym PGNiG jest w stanie sprzedawać surowiec odbiorcom indywidualnym po cenach niższych niż kupuje go zagranica. Warto jednak zwrócić uwagę, że długoterminowe kontrakty na zakup gazu z Rosji mogą okazać się również gwoździem do trumny w przypadku pojawienia się na polskim rynku firmy kupującej gaz ze Wschodu po cenach znacznie niższych niż polski koncern. Przedsiębiorstwo pozostanie wówczas z surowcem, którego nie będzie w stanie sprzedać. Obecnie, poza brakiem infrastruktury przesyłowej umożliwiającej zagranicznym koncernom zakup gazu w Polsce, istnieją również obostrzenia prawne wymuszające na przedsiębiorstwach sprowadzających gaz z zagranicy ponad 50 mln m sześc. surowca posiadanie kosztownych magazynów do przechowywania ustawowo wyznaczonych rezerw na wypadek wstrzymania dostaw.

Już wcześniej dało się słyszeć głosy o możliwości uzupełnienia obecnego niedoboru gazu przez niemiecką spółkę E.ON Ruhrgas, lecz nadal jest to uzależnione od władz ukraińskich, których obecna prorosyjska polityka energetyczna stoi w sprzeczności z takim posunięciem. Na obecna chwilę, wszystko wskazuje na to, że pod koniec roku gazu w Polsce może zabraknąć.
Najbliższe tygodnie rysują się pod znakiem negocjacji polsko-unijno-rosyjskich oraz walki wewnątrz rządu, który również co do umowy gazowej z Rosją jest podzielony. Skrajnie liberalne podejście prezentowane chociażby przez Radosława Sikorskiego z pewnością utrudni Waldemarowi Pawlakowi sprawne zamknięcie transakcji. Rozbieżności pojawiają się również w związku z wzięciem odpowiedzialności za podpisanie umowy, której politycy wyraźnie próbują uniknąć.
Jak się jednak okazuje, często powtarzana data 20 października, jako czas wykorzystania całości zakontraktowanego obecnie gazu z Rosji może być chybiona. PGNiG do wyliczenia jej przyjęło zapotrzebowanie na poziomie przekraczającym 14 mld m sześc. czyli aż o przeszło 700 mln m sześc. gazu więcej niż zużyto w roku 2009. Szacunki mówią jednak, że popyt nie podniósł się w tak dużym stopniu, a co za tym idzie, surowca może wystarczyć na dłużej.
Pewni możemy być jednego: do 31 grudnia nie zabraknie gazu w kuchenkach odbiorców indywidualnych, którzy zużywają 29% całości gazu konsumowanego w Polsce, co odpowiada 3,85 mld m sześc., a więc ilości niższej od obecnego wydobycia surowca w naszym kraju. Dodatkowym zaworem bezpieczeństwa są również podziemne magazyny gazu mieszczące obecnie 1,66 mld m sześc. Redukcje dostaw dotkną zapewne największych konsumentów czyli zakłady azotowe (15% zużycia) oraz petrochemiczne.

Blog o branży naftowo-gazowej
oraz bezpieczeństwie energetycznym

http://weglowodory.pl