Konwergencja

Jak każdy banał, banał polegający na stwierdzeniu, że gospodarka to układ naczyń połączonych jest mało zrozumiany. Trudności pojawiają się już w zrozumieniu zjawiska konwergencji ekonomicznej, a więc upodabniania się gospodarek. Wydaje się, że w szczególności maja problemy ze zrozumieniem tego zjawiska obywatele niektórych państw zachodnich, którzy ponoszą koszty tego upodabniania. Weźmy na to rozliczne narzekania na „wycięcie przemysłu i przeniesienie go do Chin”. Owo wycięcie nie zrobili politycy, ale prosty rachunek ekonomiczny oparty na… nowym porządku świata, który pojawił się z grubsza na początku lat 90.

Otóż, aby gospodarka była systemem naczyń połączonych, to jak sama nazwa wskazuje, medium w tych naczyniach musi swobodnie przepływać z jednego miejsca w drugie. Z grubsza rzecz biorąc takim systemem były właśnie kraje zachodnie wraz z Ameryką i Japonią. Kapitał opierając się na rachunku ekonomicznym mógł dość swobodnie alokować środki produkcji na tym obszarze. Powstał w miarę jednorodny dobrobyt w tych państwach, nie różniący się zbytnio. Dlaczego tylko te kraje były w systemie naczyń połączonych? To proste. Inne były po prostu zamknięte. ZSRR z całym blokiem satelitów był szczelnie zamknięty na jakąkolwiek wymianę; w Chinach rewolucja goniła rewolucje; Afryka cięgle tkwiła w strukturach plemiennych a Amerykę łacińską trawiła korupcja która uniemożliwiała efektywne gospodarowanie.

20 lat temu nastąpiło wielkie otwarcie. Narody we wschodniej Europie zaczęły powoli funkcjonować w praworządności zbliżonej do europejskiej. Chiny otwarły się na tyle, że kapitał uznał relacje ryzyka do potencjalnych zysków na tyle niską, że pozwalającą na wejście. Im więcej wchodziło, tym bezpieczniej się robiło. Indie stają się powoli rynkiem, a kraje łacińskie wydaje się że największą falę korupcji mają za sobą.
W tych okolicznościach, na rynku, a wiec w gospodarce która jest systemem połączonym, nagle powstało około 2,5 miliarda potencjalnych rąk do pracy. Nowych rąk, które z racji biedy są gotowe pracować za mniej.
Na rynku jest tak, że siła przyciągania kapitału (fabryk) do tanich środków produkcji (pracowników) jest osłabiana przez ryzyko gospodarowania. Gdy to ryzyko maleje, lub wręcz jest takie samo jak ryzyko in situ, to tama puszcza. Medium (fabryki) zaczynają się przelewać w miejsce gdzie maja po prostu lepiej (taniej). W miejscu z którego się przelewa, a więc z krajów zachodu powstaje pustka. Pracownicy pracujący w fabrykach plastikowych zabawek, nagle stają się bezrobotnymi. Ich praca nie jest już potrzebna.. w każdym razie nie za taką cenę.

Bezrobocie jednak oznacza nierównowagę na rynku, a jak wiadomo tego rynek nie lubi. Co się wtedy dzieje? Drogi są dwie.

• Pracownicy przechodzą do branż, które wykazują się wyższą wartością dodaną (rozwój)


• Następuje ogólne obniżenie płac (urealnienie do nowej sytuacji gospodarki) w branżach z których kapitał ucieka. Obniżenie płac sprawia, że przeniesienie produkcji nie wydaje się wcale takie atrakcyjne i odpływ kapitału zostaje zahamowany.

Jest jeszcze 3 możliwość. Nakłada się cła. Cła jednak w swojej istocie nie są bytem rynkowym, dobrowolnym. Są wiec regulacją, regulacją ograniczającą działalność ludzi i jak zostało już wyjaśnione w teorii kosztów komparatywnych, bytem dla ludzi szkodliwym na dłuższa metę.

Oczywiście najlepszą drogą jest metoda pierwsza. Produkowania o wiele bardziej zaawansowanych technologicznie produktów, projektowanie maszyn, wykonywanie usług profesjonalnych. To ucieczka do przodu tym łatwiejsza im większa stabilność prawodawstwa w danym państwie i większa kultura techniczna no i last but not least wieksza wolność, która sprzyja przedsiębiorczości i kreatywności.
Patrząc na ciągły wzrost PKB per capita w krajach zachodnich, można stwierdzić, że kraje zachodnie podążają pierwszą ścieżką. Uwolnione moce pracownicze są wykorzystywane w bardziej wydajnych branżach. Rynek szuka nowej „Ricardiańskiej” równowagi. Oczywiście statystka statystką, ale za tym małym acz ciągłym wzrostem kryje się transformacja. To że średnio PKB na człowieka rośnie, nie oznacza że dla wszystkich jednakowo. Duża część społeczeństwa w ogóle może się nie odnaleźć w nowych realiach. Jest bezrobotna lub ich pensja może zostać obniżona na wskutek owgo dostosowania się. Dostosowania się do jednakowej relacji ryzyka do zysków na nowym poszerzonym rynku.

Konwergencje możemy zaobserwować na licznych przykładach. Weźmy jeden z najbliższych. Zjednoczenie Niemiec czyli przepływ kapitału z Niemiec zachodnich do wschodnich. Poniższy mapa prezentuje siłę nabywczą na jednego mieszkańca, a więc daje nam obraz o poziomie płac i wartości pracy na danym rejonie.

Szybkie przesunięcie nieskomplikowanych fabryk nastąpiło na pewno błyskawicznie. Wzrost bogactwa wynikający z lepszej edukacji i wyższej kultury technicznej jednak nie jest tak prosty. To powolny proces, ale postępujący. Obszary dawnych państw niemieckich mają najlepsze warunki do szybkiej konwergencji. Ten sam język, to samo prawo, ta sama kultura. Jedynie poziom wykształcenia, kultura techniczna i mentalność musi ulegać zmianie. Mimo wyraźnej różnicy pomiędzy tymi regionami to gdy zwiększymy skalę, to widać, że upodobnienie poziomy gospodarczego nastąpiło tam znacznie szybciej niż w innych gospodarkach regionu. Poniżej "mapa mocy" dla całej Europy:

Co ciekawe… mieszkańcy dawnego DDR osiągnęli poziom siły nabywczej mieszkańców Szwecji. To co uderza w tej mapie to obraz na wschód od Odry. Widzimy po prostu Azję, ale i też kierunek przyciągania kapitału. Bliskość wielkich rynków zachodu, podobna praworządność, no i obecność w EU działa na kapitał przyciągająco. Ten proces trwa. Dla nas za wolno, dla pracowników na zachodzie za szybko.

 ***********************

[youtube:http://www.youtube.com/watch?v=YUOHMIi4-HU&feature=related]