Błędy informacji

Podczas zbierania informacji, czy to do napisania artykułu na blogu, czy do podjęcia decyzji, czy do wyrobienia sobie jakiegoś poglądu, bardzo często trafiamy na rafy, które nam owe informacje  zniekształcają. Te rafy to nic innego jak schematy myślowe, wykształcone w czasie naszego całego życia. Istnieje wiele poradników na temat jak się uczyć, jak unikać wpadania we własne mentalne sidła, jak spojrzeć szerzej i oprzeć się poznawczemu lenistwu. Jak wreszcie zebrać wiarygodne i obiektywne informacje i posiąść wiedzę o wiele lepszej jakości unikając błędów takich jak*:

• Błąd dostępności - Czyli czy opierasz się na informacjach, które najłatwiej było zdobyć? Ten błąd bardzo często występuje, gdy opieramy się na informacjach podawanych w mediach. W badaniach statystycznych w Stanach, na pytanie czy więcej ludzi ginie w wypadkach z bronią czy tonąc, odpowiadało, że podczas wypadków z bronią. Tymczasem trzykrotnie więcej ludzi topi się każdego roku. Zbadano wyraźny efekt większego nagłośnienia w mediach wypadków z bronią, niż ludzi tonących. Na grunt Polski można przełożyć pytanie, Czy Niemcy chcą nas wykupić? ... i zestawić to z danymi, ile poczyniono inwestycji w nieruchomości przez Niemców, a ile przez na przykład Anglików.


• Błąd doświadczenia - Czyli czy analizując informacje jesteś stronniczy z powodu swojej przeszłości? Jak byś miał powiedzieć jaki smak lodów najczęściej wybierają ludzie to zapewne byś powiedział o swoim ulubionym kakaowym, i nie przypuszczałbyś, że większość ludzi je wodniste owocowe sorbety. To błąd tyczący postrzegania rzeczywistości i przesuwania akcentów i często podczas zbierania informacji ignorujemy pewne sygnały, które są sprzeczne z naszym wyobrażeniem wykształconym przez przeszłe przeżycia.


• Błąd uprzedzenia - Czy odrzucasz jakieś dane z powodu własnych uprzedzeń? Na przykład heteroseksualistom trudno sobie wyobrazić, że homoseksualiści mają jakieś problemy. Z kolei odwrotnie to również działa i homoseksualistom trudno sobie wyobrazić, że heteroseksualistom przeszkadza publiczne manifestowanie  seksualności. Kiedy coś jest sprzeczne z naszymi poglądami często to odrzucamy. Jesteśmy zdziwieni patrząc na hindusów, którzy uważają za bóstwo swoje święte krowy, ale nie za bardzo zrozumiemy ich zdziwienia do naszych obyczajów. No bo czy klękanie przez narzędziem tortur i picie krwi i zjadani ciała nie jest dziwne? Do tego się sprowadza w końcu chrześcijańska eucharystia. Wielu z nas pewnie nigdy w życiu nie ukradło żadnej rzeczy. Mimo, że się słyszy o ciągłych kradzieżach, uważamy, że nigdy tego nie zobaczymy, nigdy to nas nie dotknie.  Dokładnie na takim przeświadczeniu działał Madoff ze swoją piramidą finansową. Praktycznie wszyscy zostali wykiwani tylko dlatego, że nikt nie przypuszczał, że taka osoba jak Madoff mogła ukraść, mimo że wyniki jego funduszu wskazywały na coś zupełnie innego. Klasyczny przykład odrzucenia jakiejś informacji, ze względu na swoje poglądy.


• Błąd pamięci - Czyli czy przywiązujesz wagę do spraw, które łatwiej ci zapamiętać? To kwestia lenistwa w uczeniu się. Łatwiej jest się nauczyć czegoś co już w miarę rozumiesz. Informacje trudne, ale istotne dla wyrobienie sobie poglądu chętnie odrzucamy, jako nieistotne mimo, że w rzeczywistości jest odwrotnie.


• Błąd wyboru - Czyli czy skupiasz się na informacjach, które Cie szczególnie interesują? W gąszczu informacji które mamy dostępne trzeba wybrać wszystkie informacje, które są istotne do wyrobienia sobie poglądu jaki chcemy mieć na daną sprawę, jednak instynktownie wybieramy te informacje, które nas interesują, które są zbieżne z naszymi zainteresowaniami. Przykład.. Cena ropy oscyluje w granicach 150 dolarów za baryłkę. Mamy odpowiedzieć na pytanie dlaczego jest taka wysoka cena. Geolog będzie się skupiał udzielając odpowiedzi na informacjach geologicznych, będzie mówił o skończoności surowca, o coraz trudniejszych i kosztowniejszych polach naftowych. Makler giełdowych będzie się prawdopodobnie skupiał na ochronie przed inflacją, czy tropił osoby które pompują bańkę spekulacyjną o ropie. Jest oczywiste, że informacje o tym, że ropy może być rzeczywiście mniej, gdyż jest ją coraz trudniej wydobyć po takich cenach, będzie odrzucał, jako informacje słabo dla niego przyswajalne.


• Błąd pierwszej liczby - Czyli czy masz tendencje do przyswajania sobie jakieś informacji tylko dlatego, że była ona tobie podana jako pierwsza? Ten błąd poznawczy bardzo często wykorzystują sprzedawcy. Gdy podchodzą do klienta często mówią najpierw o produktach droższych, żeby oswoić klienta z wysokimi kwotami. Gdy pójdziemy do salonu samochodowego i powiemy, że chcemy kupić jakiś samochód, to sprzedawca powinien rozpocząć rozmowę od najdroższych modeli, gdyż wtedy bardzo łatwo zejść w dół, gdy klient jest już przywiązany do pierwszej ceny. Przejść z rozmową z tańszego modelu na droższy jest znacznie trudniej. Tak samo zbierając informacje mamy tendencje do przywiązywanie się do danych które zdobyliśmy na samym początku.


• Błąd asocjacji - Czyli czy zwracasz szczególną uwagę na coś tylko dlatego, że jest to związane z czymś co się niedawno wydarzyło?  Na tym błędzie poznawczym bazuje współczesna reklama. Musi być powtarzana często, żeby klient dokonując wyboru chwycił za produkt o którym niedawno coś słyszał. W zbieraniu informacji można zauważyć tę samą tendencje. Skupiamy się na tych, o których o których słyszeliśmy lub w jakiś sposób wpłynęły na nasze życie. Spróbuj kupić akcje na giełdzie jakiejś spółki, a zobaczysz, jak wiele będziesz szukał informacji o samej spółce i będzie ich o wiele więcej niż przed podjęciem decyzji. Sprzedaj te akcje i okaże się, że zaniedbałeś przemyślenie skutków umieszczenia pieniędzy w alternatywnej inwestycji.


• Błąd faworyzowania - Czyli wierzymy w to co chcemy wierzyć. Bardzo trudno nam się zmusić do szukania informacji które są sprzeczne z tym czego się spodziewamy. Pasuje tu jak ulał powiedzenie że jeżeli jakieś fakty przeczą naszej teorii to tym gorzej dla faktów. Bardzo trudno uwolnić się od błędów faworyzowania.

Dlaczego o tym pisze? Gdyż uważam, że bardzo ważne jest znanie własnych słabości i tendencje w jakie człowiek może wpaść przy podejmowaniu decyzji czy wyrażaniu opinii na jakiś temat min poprzez pisanie bloga. Warto sobie te błędy zapamiętać i pytać samego siebie: Czy uważam tak jak uważam ponieważ, te informacje były łatwo dla mnie dostępne, już mi znane a do innych opinii mam uprzedzenie albo trudno mi było je zrozumieć. Czy uważam tak jak uważam ponieważ zbiega się to z moimi zainteresowaniami lub usłyszałem tę informacje jako pierwszą, czy może moja opinia wynika z jakiegoś niedawnego wydarzenia w moim życiu, czy po prostu wierze w to co chce wierzyć?

Najtrudniej jest wyrwać się z własnych schematów, które sobie tworzymy. Jeśli ciągle nie testujemy naszych horyzontów to zanika w nas poznanie, a wykształca się puste przekonanie. Nie ma się jednak co łudzić. Nigdy nie uwolnimy się od wszystkich błędów jednocześnie. Jesteśmy tylko ludźmi ;)

Żeby nie było nudno krótkie ćwiczenie.  Jakie błędy mogła popełnić poniższa osoba w wyrabianiu w sobie opinii, żeby wziąść rurę kanalizacyjną i zabijać niewierzących. Błąd doświadczenia? dostępności? uprzedzenia? wyboru? faworyzowania?

A teraz ciekawsza część. Jakie My mogliśmy popełnić błędy uważając tego człowieka za szaleńca?

***********************************************************************

Skoro już dotknęliśmy temat bliskiego wschodu warto przytoczyć tutaj pewien zespół pochodzący z tamtego regionu. Orphaned Land składa się zarówno z żarliwych Arabów, Chrześcijan jak i Żydów. Od początku swego istnienia przekazują wizję pojednania wszystkich religii, a przede wszystkim pojednania w kontekście konfliktu na bliskim wschodzie. Sami członkowie mieszkają w Izraelu.  Niestety, mimo coraz większej ilości fanów w krajach arabskich, do większości z nich mają zakaz wjazdu w szczególności na teren Palestyny. Muzycznie wyewoluowali z grania typowo death'owego do progresywnego metalu z elementami folku (taki bliskowschodni wczesny Opeth ;) ). Co najbardziej cieakwe, to fakt, że mogły się spotkać osoby z trzech różnych religii i razem pisać utwory, przekazując że i tak wszystkie religie sprowadzają się do tego samego, tym bardziej zresztą religie Abrahama, jakim są Judaizm, Chrześcijaństwo i Islam. Nadzieje na rzeczywiste pojednanie są oczywiście płonne, jednak warto wiedzieć, że w każdej religii można znaleźć ludzi normalnych, którzy nie narzucają fanatycznie swojego widzenia świata innym.

Poniżej jeden z utworków z nowej płyty. Przy okazji, głos żeński należy do Jemenki.

Takich utworów nie usłyszycie  nigdy w radiu ;)

[youtube:http://www.youtube.com/watch?v=UB8Qx_Hce1s]

a dla osób bardziej obeznanych z bardziej popularnymi zespołami ich przeróbka utworu Paradise Lost "Mercy". Solówka na outro to mistrzostwo świata

[youtube:http://www.youtube.com/watch?v=tL7eX7C-65E]

* Na podstawie książki Rogera Dawsona "Sekrety podejmowania trafnych decyzji"